Umowa o pomocy przy zbiorach. Jakie prawa i obowiązki ma pomocnik rolnika?

Osoby, które zdecydują się na pracę dodatkową w rolnictwie, mogą podpisać umowę o pomocy przy zbiorach. Jest to umowa cywilnoprawna, która podlega regulacjom zawartym w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników z dnia 20 grudnia 1990 r. Co za tym idzie, pomocnikowi rolnika nie przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego. Nie obowiązują go również przepisy o minimalnej stawce za godzinę pracy. 

Umowa pomocy przy zbiorach ma charakter tymczasowy. Pomocy nie można świadczyć dłużej niż 180 dni w roku kalendarzowym u różnych pracodawców.

- Zawierając umowę o pomocy przy zbiorach strony powinny pamiętać o obowiązujących limitach czasowych. Bez względu na liczbę miejsc pracy podejmowanej w tym charakterze, pracownik nie może przekroczyć limitu 180 dni pracy w ciągu roku. Należy także pamiętać, że umowa cywilnoprawna o pomocy przy zbiorach nie jest traktowana jako forma zatrudnienia w rozumieniu Kodeksu Pracy. Pracownikowi może zostać zaproponowane wynagrodzenie poniżej obowiązującego w kraju wynagrodzenia minimalnego – tłumaczy Paweł Nowak, kierownik Zachodniopomorskiego Obserwatorium Rynku Pracy w Wojewódzkim Urzędzie Pracy w Szczecinie.

Umowę o pomocy przy zbiorach podpisują rolnik i pomocnik rolnika (w ustawie założono, że jest to osoba pełnoletnia). Może ona dotyczyć zbiorów roślin, o których jest mowa w ustawie oraz rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady UE. Jeżeli rolnik uprawia produkty, o których nie ma wzmianki w przepisach, zawarcie takiej umowy nie będzie możliwe. Produkty rolne, które wolno zbierać, to:

• chmiel, 
• owoce, 
• warzywa, 
• tytoń, 
• zioła i rośliny zielarskie.

Umowa o pomocy przy zbiorach powinna mieć formę pisemną. Należy w niej wskazać, kto jest rolnikiem, a kto pomocnikiem rolnika oraz dzień rozpoczęcia świadczenia pomocy, jeżeli jest on inny niż dzień zawarcia umowy. W treści umowy trzeba doprecyzować obowiązki obu stron, zarówno pomocnika (np. przy jakich produktach rolnych będzie pomagał), jak i rolnika (np. dotyczące zapłaty).

- W mojej ocenie pracownik powinien zwrócić uwagę przede wszystkim na to, aby umowa o pomocy przy zbiorach została zawarta w formie pisemnej. Zawarta w formie ustnej również będzie ważna, jednak w razie wystąpienia sporu przed sądem strony muszą liczyć się z utrudnieniami dowodowymi. W praktyce nie będzie bowiem możliwości powołania dowodu z przesłuchania stron lub świadków na okoliczność zawarcia umowy – wskazuje Andrzej Śniegocki, asystent EURES w Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Wojewódzkim Urzędzie Pracy w Warszawie. – W umowie przede wszystkim powinny znaleźć się zapisy precyzyjnie określające charakter wykonywanej pracy, jej miejsce i termin, a także te dotyczące wysokości wynagrodzenia, metody jego wypłaty oraz sposobu zakończenia umowy (np. przez jej wcześniejsze wypowiedzenie, do czego ma prawo każda ze stron) – dodaje ekspert.

Kwestia zarobków pozostaje przedmiotem indywidualnych uzgodnień między pomocnikiem a rolnikiem. Mogą oni umówić się na stawkę godzinową, dniówkę lub wynagrodzenie za cały okres świadczenia pomocy. Ważne jest to, aby forma wynagrodzenia została określona w umowie.

Obowiązki pomocnika rolnika zostały wymienione w rozdziale 7a pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Pomocnik rolnika musi świadczyć pomoc osobiście i nie powinien wykonywać żadnych czynności wykraczających poza zakres umowy. Z ustawy wynika, że do pomocy przy zbiorach zalicza się:

• zbieranie chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół lub roślin zielarskich,
• usuwanie zbędnych części tych roślin,
• klasyfikowanie lub sortowanie zerwanych lub zebranych: chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół lub roślin zielarskich,
• wykonywanie innych czynności mających na celu przygotowanie wyżej wymienionych produktów rolnych do transportu, przechowywania lub sprzedaży bądź związanych z pielęgnowaniem i poprawą jakości plonów.

Z kolei do obowiązków rolnika, o których jest mowa w art. 91d, należy zapewnienie pomocnikowi odpowiednich narzędzi niezbędnych do świadczenia pomocy przy zbiorach. Musi on także zgłosić pomocnika w KRUS-ie w terminie 7 dni od daty zawarcia umowy, opłacić składki na ubezpieczenie zdrowotne (w maju i czerwcu 2021 r. wynosiły one 170 zł) i wypadkowe (42 zł miesięcznie), a także – dokonać wypłaty wynagrodzenia.

Na koniec warto dodać, że przed zawarciem umowy pomocnik powinien złożyć oświadczenie, w którym należy wskazać liczbę dni przepracowanych na podstawie umów o pomocy przy zbiorach zawartych z innymi rolnikami. Oświadczenie może stanowić załącznik do umowy.